Dünyanın en büyük parçacık fiziği araştırma laboratuvarı ve bilimsel keşif merkezi Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’ndeki (CERN) bilim insanları, İstinye Üniversitesi’nin (İSÜ) ev sahipliğinde, İstanbul’da sempozyuma katıldı. CERN Araştırma Direktörü Prof. Dr. Joachim Minch, Atlas Deneyi Başkanı Prof. Dr. Andreas Hoacker, İSÜ Temel Bilimler Bölüm Başkanı ve Atlas Proje Lideri/Ulusal İrtibat Fizikçisi Prof. Dr. Serkant Ali Çetin CERN deneylerindeki son gelişmeleri anlattı.
2040 YILI HEDEFLENDİ
CERN Araştırma Direktörü Joachim Minch çalışmalarda son durumu şöyle anlattı: “CERN’ de kâinatın ne olduğunu ve içindekilerin etkileşimlerini anlamaya çalışıyoruz. Etkileşimi anlayabilmek için büyük parçacık fiziği hızlandırıcıları ve dedektörler inşa edildi. Elde edilen verilerin analizi için yüksek teknolojiye ihtiyaç duyuyoruz. Şu an saniyede 3 milyon hadron çarpışıyor. Daha yüksek teknolojilere ulaşmalıyız. Evrendeki maddelerin yüzde 5’i bilinirken, yüzde 95’i hâlâ karadelik, bilinmiyor. 2040’a kadar deneylerin ilk aşaması ortaya çıkacak.” dedi.
“TÜRKİYE TAM ÜYE OLMALI”
CERN ATLAS Deneyi Ulusal Koordinatörü Fizikçi Prof. Dr. Serkant Ali Çetin: “Dünyanın en büyük uluslararası işbirliğini yapan laboratuvarı CERN’deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda yer alan en büyük iki deneyden biri ATLAS’tır. Bu deneye, ilk kez bir vakıf üniversitesi İSÜ tam üye kabul edildi. Başarı hedefiyle bu yola çıktık. Yaptığımız iş, evrende en küçüğü yani atom altını anlamaya çalışarak, evreni kavramak. Çalışmalar ayları, yılları buluyor. Ülkeler birleşti. Şu an temel çalışmalar yapılıyor.”
“ÜLKEMİZDEN KATILIM ARTAR”
“Günlük hayatta hemen kullanılabilecek veriler olmasa da, gelecekte birçok uygulama ve teknolojide kullanılabilecek bilgilere erişilmeye başlandı. Tomografi, radyoterapi, sınır güvenliği, hastanelerdeki pet cihazlarına kadar pek çok teknolojiye, yüksek enerji fiziği çalışmaları öncü oldu. Türkiye, 2015’ten beri CERN’de kısmi üye. Umarım, yakın zamanda tam üye oluruz da ülkemizden araştırmalara katılım artar.”
ATLAS’TA 3 BİN FİZİKÇİ VAR
CERN Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’ndaki en büyük iki deneyden biri olan CERN ATLAS’ta, Türkiye’den sadece Boğaziçi ve Ankara Üniversitesi vardı. İstinye Üniversitesi (İSÜ), ATLAS deneyine resmi ve tam üye kabul edilen ilk vakıf üniversitesi oldu. Deneyde, farklı ülkelerden 3 bin fizikçi var.
SORU-CEVAP
1-CERN’DE NE YAPILIYOR?
1952’de kuruldu. Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda yeryüzünde ulaşılabilen en yüksek enerjilerde parçacık çarpışmaları yapılıyor. Deneylerle, evren keşfi dışında yeni tomografi, radyoterapi, kanser tedavisi gibi insanlık için ileri teknoloji ürünlerin altyapısı oluşturuldu. Yaşları 35 ile 100 arası 50 ülkeden 16 bin bilim insanı yeni buluşlar için araştırmalar yapıyor. Amerika’dan 2 bin, Türkiye’den 120 bilim insanı var.
2- TÜRKİYE TAM ÜYELİKTEN NİYE ÇEKİLDİ?
Türkiye’nin, CERN yolculuğu 1960’da başladı. 11 yıl önce tam üyelik sürecinden kendi isteğiyle çekilerek, kısmi üye oldu. Üyelikten çekilme gerekçesi açıklanmadı. Tam üye olmadığımız için teknoloji transferlerinde öncelikli ülke de olamıyoruz. Türkiye, tam üyelik için yılda 45 milyon Euro ödemek yerine, 4.5 milyon Euro ödemek için tam üyelikten çekildi.
